Uyku eğitimi, özellikle de bebeklerde uyku ihtiyaç ve düzeninin öğrenilebilir bir program çerçevesinde ve ‘normal’ kabul edilen standartlar çerçevesinde disipline edilmesi çabasıdır. Bu eğitimin temel amacı bebeklere, sallama, emzirme, kucakta taşıma gibi destekleyici yöntemlere bağımlı olmaksızın kendi kendilerine nasıl uykuya dalabileceklerini ve bunu sürdürebileceklerini öğretmektir. Buradaki temel mantık ise kendi kendine uykuya dalabilme ve uykuyu sürdürebilme davranışının bebeklerin öğrenebileceği bir beceri olduğu ve bu becerinin anne babalar tarafından bebeklerine görece erken bir dönemde öğretilebileceği gerçeğidir

Uyku Düzeni, Problemleri ve Uyku Eğitimi İlişkisi

İnsanların uykuları NREM ve REM adı verilen iki kısımdan oluşur. Normal insanlarda NREM ve REM gece boyunca 90-110 dakikalık döngüler şekinde gecede 5-6 kez tekrarlar. NREM gecenin ilk bölümünde, REM ikinci döneminde belirgin olarak gözlenir. NREM evre uyanıklık sonrası enerji ve besinsel dengesizliklerin düzenlendiği bir evre iken, REM evresi nörolojik ve duygusal gelişim, hafıza oluşumu ve öğrenme gibi süreçlerin düzenlendiği evredir.

Hipotalamus tarafından yönetilen biyolojik saatimiz, vücut ısısı, hormon salınımı gibi birçok biyolojik olayın ritmini düzenler ve yaklaşık 24 saatlik ışık karanlık döngüsü ile uyumlu olmaya çalışır. Biyolojik saatimiz uyku zamanlaması ve biyolojik döngüyü düzenlemek için ışık, aktivite, besin alımı gibi çevresel faktörlerden yararlanır.

Bebekler için ise uyku sırasında döngüsel olarak tekrarlanan NREM ve REM evreleri, zamanında doğan bir bebekte yaklaşık 50 dakika sürerken, bu süre yavaş yavaş artarak okul çağında 90-110 dakikaya kadar çıkar. Bu döngüler sırasında ise kısa uyanıklıklar gerçekleşir. Dolayısıyla bebeklerin gecede 6-9 kez kısa uyanıklıklar yaşaması beklenen ve olağan bir durumdur.

Aslında bebeğin 6 aylıktan itibaren kendi kendini sakinleştirip uykuya dalması öğrenilen bir davranıştır ve bebekler bu dönemde kendi kendilerine uyumayı ve uykuya dalmayı öğrenebilirler. Diğer taraftan, bebekle aynı odada yatan ebeveynler ise bebeklerin bu kısa uyanıklık dönemlerinde aşırı hassasiyet gösterip tam uyanıklık dönemine geçmesine sebep olabilirler. İşte bu gelişim evresinde ebeveyn ya da başka aracı olmadan uykuya geçmede veya uyku evrelerinin uyanıklık dönemlerinde yeniden uykuyu sürdürmenin öğrenilmemesi çocukluk çağı davranışsal uyku bozukluklarına yol açar.

Bu bozukluklar bazen kendiliğinden ya da ebeveynlerin doğru ve tutarlı davranışları sayesinde düzelirken bazen de uzun aylar, hatta yıllar boyunca devam edebilir. Bu ebeveynler özellikle de anneler için oldukça zor bir durumdur. İşte bu aşamada devreye uyku eğitimi kavramı girmektedir.

Uyku Eğitimi Nedir?

Her insanın dinlenmesi ve kendini yenilemesi için uykuya ihtiyacı vardır. Çocuklar içinse uyku daha da çok önem arz eder. Çünkü çocuklarda uyurken salgılanan büyüme hormonu, büyüme ve gelişme için gereklidir. Özellikle gece uykusu bebek ve çocukları için çok önemlidir. Fakat bazı çocuklar uykuya dalarken veya uykuyu sürdürmede sorun yaşayabilirler. Sanılanın aksine bu, çoğu zaman davranışsal bir sorundur. Uygun şartlar sağlanıp uygun uyku eğitimi verildiğinde ise bu düzenin sağlandığı görülecektir.

Uyku Eğitimi Gerekli Midir?

Eğer bebek ya da çocuğumuz yeteri kadar uyumuyor, gece sık aralıklarla uyanıyorsa ve anne baba yardımı olmadan uyuyamıyorsa; akşamları çok geç ya da erken uyuyorsa, sabahları erken ya da çok geç uyanıyorsa ve bunun sonucunda günü huzursuz ve uykulu geçiriyor, beraberinde beslenmesi de etkileniyorsa uyku düzeninin tekrar sağlanması gerekir. Çocuğu ya da bebeği uyumayan ebeveyn, uykusuz ve kaygılı olur. Ebeveynler işlerine yoğunlaşamazlar ve uzun dönemde depresyon gibi istenmeyen tablolar görülebilir. Ebeveynler kendini mutsuz ve yetersiz hissediyor ve bebek huzursuz ve hırçın ise uyku eğitimi almanın zamanı gelmiştir.

Uyku Eğitimi İçin Aile Hazır mı?

Uyku eğitimi almak isteyen ailelerin bu konuda kararlı olmaları gerekir. Eğer ailede yakın zamanda taşınma,  annenin hemen işe başlaması, yeni bakıcının başlaması gibi durumlar varsa bu dönemde uyku eğitimi almak çok sağlıklı olmayacaktır. Bu nedenle uyku eğitimini, değişikliği düşündüğümüz tarihten en az 1 ay öncesine almamız alışkanlığı pekiştirmemizi kolaylaştırır. Tatile çıkmadan hemen önce de uyku eğitimi düşünülmemelidir. Ayrıca aile fiziken ve ruhen bu duruma hazırlıklı ve kararlı olmalıdır. Uyku eğitiminin püf noktasının sabır ve kararlılık  olduğu unutulmamalıdır.

Uyku Eğitimi yöntemleri:

Uyku eğitiminde temelde 3 ana yöntem vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:

• Tamamen göz ardı etme yöntemi. (Göz ardı etme yöntemi: Çocuk Odasına gönderilip onunla ilgilenilmez.)
• Aşamalı göz ardı yöntemi: Kontrollü ağlatma
• Yanıta duyarlı yöntem: Aile çocukla birlikte odada durur. Çocuk alışınca yavaş yavaş odadan çıkar.

Ankara’da Uyku Eğitimi Veren Merkezler

Uyku eğitimi multi disipliner bir alan olduğu için bir çok branştan bir çok uzman bu eğitimi vermektedir. Bu eğitim çocuk psikologları, çocuk  gelişimi uzmanları ya da bu işin eğitimini ve sertifikalarını alan kişilerce yapılabilmektedir. Dolayısı ile Ankara’da da bu eğitimi veren bir çok merkez ve farklı branşlarda bir çok uzman söz konusudur. Biz ise merkezimizde çocukların sosyal ve fiziksel gelişimlerinin izlemini yapan sosyal pediatri alanında akademik çalışmalarını devam ettiren ve uluslararası geçerliliği olan uyku eğitimi sertifikalarına sahip tecrübeli Doç. Dr. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanımızla bu eğitimi en kaliteli şekilde vermeye çalışıyoruz.

Bizim Uyku Eğitim Yöntemimiz:

Biz merkezimizde uyku eğitimi yöntemlerinden, çocuğa duyarlı yöntemi kullanıyoruz. Bunun için Uyku Eğitimi almak isteyen ailelere önden çocukla ve aile ile ilgili soruların olduğu bir anket doldurtulur. Bu sayede çocuğun uykuya dönük ipuçları öğrenilmiş olur. Ardından eğitim almak isteyen aileye randevu verilir. Randevu günü bebeğe bakım verenler ve bebek birlikte gelirler. Bebek muayene edilip, sağlık kontrolü yapıldıktan sonra aileye önce uyku eğitimi verilip, rahatlama seansı uygulanır. Daha sonra kendi çocuklarına uygulayacakları yöntem anlatılır. Unutmamak gerekir ki, her çocuk farklı olduğu için eğitim süresi 2-3 hafta kadar sürebilir. Aileye ikinci randevu yaklaşık 10 gün sonraya verilir. Bu süre zarfında aile uyku eğitimi ile ilgili öğretilen teknikleri uygulamaya devam eder. Bu arada ailenin kafasına takılan sorular için telefonla görüşülmeye devam edilir.

Uyku eğitiminde biz hekimlerin görevi ailelere danışmanlık vermektir. Zaten uyku eğitimi temelde çocuklar için bir davranış değişikliği eğitimidir. Burada istenen davranışı pekiştirmenin en iyi yolu ise sabır ve kararlılıktır. Her şeyden önce bu eğitimi almak isteyen anne babaların uyku eğitimi konusunda kararlı ve hazır olmaları beklenir. Bu eğitimde biz hekimlerin yaptığı şey ise esasen rehberlik ve danışmanlıktır. Asıl işi yapacak olanınsa anne babalar olduğu unutulmamalıdır.

Edit